ตลอดระยะเวลากว่า 142 ปี ที่ไปรษณีย์ไทยได้เป็นส่วนหนึ่งในการทำหน้าที่บันทึกประวัติศาสตร์ของแผ่นดิน ผ่านตราไปรษณียากร หรือดวงแสตมป์ขนาดเล็กเพียงไม่กี่เซนติเมตร แต่เปี่ยมด้วยคุณค่ามหาศาลในเชิงศิลปะ วัฒนธรรมและความทรงจำของชาติ หนึ่งในชุดแสตมป์ที่มีความหมายลึกซึ้งที่สุดในหัวใจคนไทย คือ “แสตมป์พระราชินี” สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง คู่พระบารมีแห่งพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร รัชกาลที่ 9 ซึ่งไม่เพียงเป็นผลงานศิลป์อันทรงคุณค่า หากยังเป็น “สัญลักษณ์แห่งความจงรักภักดี” ที่บอกเล่าความรัก ความเคารพ และแรงบันดาลใจของพสกนิกรไทยที่มีต่อพระองค์ท่านอย่างมิรู้เลือน

แสตมป์ “ความทรงจำของชาติ”

ตราไปรษณียากรที่ออกในราชอาณาจักรไทยมีความผูกพันอย่างลึกซึ้งกับสถาบันพระมหากษัตริย์มาตั้งแต่แรกเริ่ม จากแสตมป์ชุดแรกของสยามคือ “ชุดโสฬส” ที่อัญเชิญพระบรมสาทิสลักษณ์ของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5 มาเป็นภาพบนดวงแสตมป์ ซึ่งจัดพิมพ์ขึ้นเมื่อปี พ.ศ. 2426 มีแสตมป์ที่บันทึกเหตุการณ์สำคัญทางประวัติศาสตร์ของแผ่นดิน ไม่ว่าจะเป็นวันเฉลิมพระชนมพรรษา การเสด็จพระราชดำเนินเยือนต่างประเทศ หรือพระราชกรณียกิจอันทรงคุณค่า ซึ่งล้วนสะท้อนให้เห็นถึงสายสัมพันธ์อันแนบแน่นระหว่างสถาบันพระมหากษัตริย์กับพสกนิกรชาวไทยตลอดมา

โดยแสตมป์เป็นภาพเล็กๆ บนแผ่นกระดาษที่เปี่ยมด้วยพลังของความทรงจำ เป็นหลักฐานแห่งการสื่อสารและบันทึกประวัติศาสตร์ของแผ่นดิน ถ่ายทอดเรื่องราว ความรู้สึก และความผูกพันของผู้คนในแต่ละยุคสมัย ผ่านภาพพระบรมฉายาลักษณ์ บุคคลสำคัญ ศิลปวัฒนธรรม และเหตุการณ์อันทรงคุณค่า ทุกครั้งที่แสตมป์หนึ่งดวงถูกประทับลงบนจดหมายหรือโปสการ์ด จึงเสมือนเป็นการส่งต่อความคิดถึงและความทรงจำจากหัวใจหนึ่งไปสู่อีกหัวใจหนึ่ง เป็นความรัก ความห่วงใย และความผูกพันที่คงอยู่เหนือกาลเวลา

สำหรับประเทศไทย แสตมป์ถือเป็นหนึ่งในกระจกสะท้อนอัตลักษณ์ของชาติและหัวใจของประชาชน ดวงแสตมป์ที่ออกโดยไปรษณีย์ไทย มีคุณค่าเชิงสัญลักษณ์ ถ่ายทอดเรื่องราวตั้งแต่ภาพพระบรมวงศานุวงศ์ เหตุการณ์ทางประวัติศาสตร์ ไปจนถึงศิลปวัฒนธรรมพื้นบ้านอันงดงาม ทุกภาพคือร่องรอยแห่งความภาคภูมิใจที่ส่งต่อจากรุ่นสู่รุ่น โดยเฉพาะแสตมป์พระบรมฉายาลักษณ์ของสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ซึ่งเปรียบเสมือน “หัวใจแห่งความทรงจำของชาติ” ที่สื่อถึงความจงรักภักดี ความศรัทธา และสายใยอันลึกซึ้งระหว่างพระมหากษัตริย์กับประชาชนไทยตราบนิรันดร์ 

“แสตมป์พระราชินี” ดวงแรกแห่งความทรงจำ

แสตมป์สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ดวงแรกจัดพิมพ์ในปี พ.ศ. 2511 ดวงแรกคือชุดราชาภิเษกสมรสปีที่ 15 (28 เม.ย. 2508) ภาพสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวงกับพระบาทสมเด็จพระมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร รัชกาลที่ 9 เพื่อเฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง เนื่องในโอกาสวันเฉลิมพระชนมพรรษาครบ 3 รอบ (36 พรรษา) นับแต่นั้นมาไปรษณีย์ไทยได้จัดพิมพ์แสตมป์เพื่อเฉลิมพระเกียรติในวาระสำคัญต่างๆ ทั้งวันแม่แห่งชาติ วันเฉลิมพระชนมพรรษา และโอกาสเฉลิม พระเกียรติพระราชกรณียกิจด้าน ศิลปะ วัฒนธรรม สิ่งแวดล้อม และการพัฒนาอาชีพของประชาชนทั่วประเทศ

หนึ่งในชุดแสตมป์เฉลิมพระเกียรติที่ทรงคุณค่ายิ่ง คือ “แสตมป์ทองเฉลิมพระชนมพรรษา 7 รอบ ครบ 84 พรรษา” ซึ่งจัดพิมพ์เป็นที่ระลึก สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวงเมื่อวันที่ 12 สิงหาคม พ.ศ. 2559 ถือเป็นหนึ่งในชุดที่งดงามและทรงคุณค่าที่สุด โดดเด่นด้วยรูปทรง 7 เหลี่ยม สื่อถึงพระชนมายุ ครบ 7 รอบ ใช้เทคนิคการพิมพ์ฟอยล์ทองคำ 22 กะรัต พร้อมปั๊มนูนด้วยระบบพิเศษ แสดงพระบรมฉายาลักษณ์สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง บนพื้นโทนฟ้าเปล่งประกายงดงามเป็นเอกลักษณ์ แสตมป์แต่ละดวงมีมูลค่า100 บาท และจำหน่ายพร้อมซองวันแรกจำหน่ายราคา 117 บาท ผลิตจำกัดจำนวนเพียง 500,000 ชุดทั่วประเทศเท่านั้น

“คู่พระบารมี สิริศรีแผ่นดิน” ผ่านดวงแสตมป์

ภาพแห่งพระสิริโฉมบนดวงแสตมป์เปรียบประดุจอนุสรณ์แห่งกาลเวลา ที่บันทึกเรื่องราวอันงดงามของสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ในทุกช่วงแห่งพระชนม์ชีพ ตั้งแต่วัยเยาว์ที่ทรงเคียงข้างพระบาทสมเด็จพระมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร รัชกาลที่ 9 จนถึงบทบาทที่ทรงร่วมกันวางรากฐานความมั่นคงของประเทศ พระองค์ทรงเปี่ยมด้วยพระเมตตาและปรีชาญาณ เป็นทั้งพลังแห่งความรัก ความงาม และแรงบันดาลใจ อันยิ่งใหญ่ของปวงชนชาวไทย ภาพบนดวงตราแต่ละชุดจึงมิใช่เพียงศิลปะบนกระดาษ หากคือบันทึกแห่งพระเมตตา ความเสียสละ และพระราชกรณียกิจนานัปการ ที่ทรงอุทิศพระวรกายเพื่อประชาชนทั่วแผ่นดิน

·       คู่พระบารมี พระจักรีภูมิพล ภาพในวัยเยาว์ที่ทรงเคียงข้างพระบาทสมเด็จพระมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร รัชกาลที่ 9 ปรากฏอยู่บนแสตมป์หลายชุดในฐานะ “คู่พระบารมี” ที่ทรงร่วมกันทรงงานเพื่อชาติและประชาชน พระราชดำรัสที่เปี่ยมด้วยความหมาย “พระเจ้าอยู่หัวทรงเป็นน้ำ ฉันจะเป็นป่า” สะท้อนพระราชปณิธานอันลึกซึ้งแห่งการอยู่คู่กันอย่างเกื้อกูล แสตมป์ที่ถ่ายทอดพระราชกรณียกิจด้านสิ่งแวดล้อม ป่าไม้ และการอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติ จึงเป็นพยานแห่งความรักต่อผืนแผ่นดิน และหัวใจที่ทรงอุทิศเพื่อความร่มเย็นของประเทศไทย

·    สืบศักดิ์ศรีมรดกศิลป์ แผ่นดินสยาม ศิลปาชีพในพระราชดำริกลายเป็นแรงบันดาลใจให้คนไทยตระหนักถึงคุณค่าของงานหัตถศิลป์และภูมิปัญญาท้องถิ่น สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ทรงเป็นผู้อุปถัมภ์ให้ศิลปะพื้นบ้านพัฒนาเป็น “ศิลป์แห่งแผ่นดิน” ที่สะท้อนเอกลักษณ์ของสยามประเทศ แสตมป์หลายชุด เช่น ศิลป์แผ่นดิน ที่ถ่ายทอดความประณีตแห่งศิลป์ไทย ทั้งงานทอง งานเงิน เครื่องประดับมุก และผ้าทอไทย ลงในพื้นที่เล็กๆ ของดวงแสตมป์ได้อย่างงดงามเหนือคำบรรยาย

·    สร้างงานสานศิลปาชีพ ทุกทั่วถิ่น สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนี พันปีหลวง ทรงสร้างอาชีพและพัฒนาคุณภาพชีวิตของพสกนิกรให้มั่นคงและยั่งยืน ทรงเสด็จพระราชดำเนินเยี่ยมราษฎรในทุกภูมิภาค ทรงรับฟังปัญหาและความต้องการของประชาชนอย่างใกล้ชิด ก่อนทรงพระราชดำริให้จัดตั้ง “มูลนิธิส่งเสริมศิลปาชีพในสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนี พันปีหลวง” เพื่อเปิดโอกาสให้ประชาชนในชนบทได้ใช้ภูมิปัญญาและทักษะดั้งเดิม สร้างรายได้เสริมแก่ครอบครัว อันเป็นรากฐานสำคัญของการพัฒนาอย่างยั่งยืน ดวงแสตมป์ที่บันทึกภาพพระราชกรณียกิจเหล่านี้จึงเปรียบเสมือน บทบันทึกแห่งพระเมตตา ถ่ายทอดพระวิริยะอุตสาหะในการยกระดับงานหัตถศิลป์พื้นบ้านให้กลายเป็นสินค้าที่มีคุณค่า ทั้งเชิงศิลป์และเศรษฐกิจ

·    ความภูมิใจแห่งเอกลักษณ์ไทย แผ่ไพศาล สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ทรงสืบสานศิลปวัฒนธรรมไทยให้คงอยู่คู่แผ่นดิน ทรงรังสรรค์ “ชุดไทยพระราชนิยม” อันงดงาม ทั้งชุดไทยจักรี ชุดไทยศิวาลัย ชุดไทยอมรินทร์ ชุดไทยเรือนต้น ชุดไทยจักรพรรดิ และชุดไทยดุสิตจนกลายเป็นอาภรณ์แห่งความภาคภูมิใจของหญิงไทยบนเวทีโลก ดวงแสตมป์ที่ถ่ายทอดพระสิริโฉมในฉลองพระองค์ไทย จึงเป็นภาพแทนแห่งความงดงามของชาติ ที่สื่อถึงความประณีตและความสง่างามพระองค์ยังทรงฟื้นฟูผ้าไหมไทยและหัตถศิลป์พื้นบ้านให้กลับมารุ่งเรือง ส่งเสริมการทอผ้า ย้อมสี และออกแบบลวดลายท้องถิ่นให้เป็นทั้งศิลป์และชีวิตของชุมชน แสตมป์หลายชุดได้บันทึกพระราชกรณียกิจเหล่านี้ไว้อย่างงดงาม สะท้อนบทบาทของ “ราชินีแห่งผ้าไหมไทย” ผู้ทรงเชิดชูอัตลักษณ์ไทยให้แผ่ไพศาลไปทั่วโลก

·    ยลดอกไม้พระนาม งามพิไล พระเกียรติคุณและพระสิริโฉมอันงดงามของสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนี พันปีหลวง ได้รับการเทิดทูนผ่านพรรณไม้พระนาม ที่ได้รับพระราชทานนามเป็นเกียรติประวัติแห่งความจงรักภักดี ทั้ง กล้วยไม้สิริกิติ์ ดอกโมกราชินี ดอกมหาพรหมราชินีบัวควีนสิริกิติ์ ซึ่งต่างผลิบานเป็นสัญลักษณ์แห่งความอ่อนโยน พระเมตตา และความงามอันบริสุทธิ์ โดยดวงแสตมป์ที่ถ่ายทอดเรื่องราวเหล่านี้จึงเป็นดั่งสวนดอกไม้แห่งความรักและความภาคภูมิใจของปวงชนชาวไทย ที่ผลิบานอยู่ในใจคนไทยตราบนิรันดร์

ทั้งนี้ แสตมป์พระฉายาลักษณ์สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนี พันปีหลวงล้วนเป็นภาพแทนแห่งความจงรักภักดีที่ไม่อาจลบเลือน เป็นทั้งงานศิลป์อันทรงคุณค่า และบันทึกประวัติศาสตร์ที่เล่าเรื่องราวแห่งพระเมตตา ความอ่อนโยน และพระวิริยะอุตสาหะ ที่พระองค์ทรงอุทิศเพื่อประชาชนชาวไทยตลอดพระชนม์ชีพซึ่งแสตมป์เหล่านี้ไม่เพียงเป็นสัญลักษณ์ของการสื่อสาร หากยังเป็นสื่อแห่งความรัก ความผูกพัน และความภาคภูมิใจของคนไทยทั้งแผ่นดิน และวันนี้ ทุกดวงแสตมป์ที่มีพระฉายาลักษณ์ของพระองค์ จึงเปรียบเสมือน “จดหมายจากแผ่นดิน” ที่ประชาชนชาวไทยพร้อมใจกันเขียนด้วยหัวใจ เพื่อส่งถึงราชินีผู้ทรงเป็นที่รักยิ่ง ซึ่งทุกดวงตรายังคงบรรจุความคิดถึง และจะเดินทางอยู่ในใจของคนไทยตราบนิรันดร์